«Η πρόβλεψη», όπως λέει ο Νιλς Μπορ, «είναι δύσκολη. Ειδικά για το μέλλον».
Αυτό, βεβαίως, διόλου δεν εμποδίζει την αφθονία της. Από την ιατρική μέχρι την οικονομολογία, από τους γενετικούς χρησμούς και τα στατιστικά μοντέλα μέχρι τους πολιτικούς λογάριθμους, τα ιδιώματα μαντικής απολαμβάνουν αυτούσιο το κύρος τους μέσα στην προγνωστική σούπα που μας περιβάλλει. Ο «Ονειροκρίτης» τού Γιάννη Ισιδώρου εξετάζει τη διαπραγμάτευση του μέλλοντος ως μηχανισμό εξουσίας. Λειτουργεί ως σχόλιο πάνω στον κοινωνικό σαμανισμό και στην ψυχαναλυτική επιθυμία για καθοδήγηση, πάνω στην ύποπτη γλώσσα της προστακτικής και στο «προληπτικό» (που εισπράττεται πάντα και με τις δύο του έννοιες αδιαίρετα). Είναι αναμφισβήτητα ένα ασυνήθιστο βιβλίο. Και ως προς την ευρηματική κατασκευή του, και ως προς τη μεικτή μορφή τού εικαστικού πρότζεκτ και ποίησης, και ως προς τη διπολική διάθεση ψυχρής ανάλυσης και ξεσαλωτικής παρωδίας. Η εξωτερική δομή του είναι λιτή: εβδομήντα αντικείμενα, τα οποία συχνά εμφανίζονται στα ανθρώπινα όνειρα, παρουσιάζονται (με αλφαβητική σειρά, όπως σε αληθινό ονειροκρίτη) το κάθε ένα με την «ερμηνεία» του και με ένα όνειρο που το περιέχει. Η εσωτερική δομή χτίζεται με τον ρυθμό της επαναληπτικότητας και των παραλλαγών σε αντικατοπτρισμούς και νοηματικές αντιστίξεις. Παριστάνοντας ότι γεμίζει ένα αναμενόμενο σχήμα, ο λόγος μονίμως «ξεγλιστράει» προς το ανοίκειο με τρόπο ταυτόχρονα ανησυχητικό και γκροτέσκο. Στα κείμενα «ερμηνείες» κοινότοπες συμβουλές, μαντικές κλισέ απροσδιοριστίες και ενσωματωμένα αποσπάσματα διανοητών από τον Μακιαβέλι μέχρι τον Αλαίν Μπαντιού συνυπάρχουν στον χειρισμό της απειλής και των προσδοκιών του (κοινού μας) μέλλοντος. Ο δεύτερος ενικός της διατύπωσης, με την απροσκάλεστή του οικειότητα, ηχεί αφύσικα επιθετικά, σαν να φωνάζει κάποιος στο αυτί σου ή σαν να γράφει μόνο με κεφαλαία. Μέσα στο λεκτικό και υφολογικό μειξάρισμα ιδιωτικό και δημόσιο συγχέονται, το υποσυνείδητο πολιτικοποιείται, τα κοινωνικά συμπλέγματα χρήζουν προσωπικής ανάλυσης. Ισχύς, επιβολή, εχθρός, προδοσία, επανάσταση, ηγέτης, οπαδός, διακυβέρνηση είναι οι λέξεις-κλειδιά σε αυτήν την εμπόλεμη ονειρομαντική. Η τραχύτητα στις ραφές ανάμεσα στα ετερόκλητα γλωσσικά κομμάτια είναι αισθητή, αυξάνοντας την αποστασιοποίηση και παραδόξως μαζί της και την ένταση του κειμένου. Εκτεθειμένοι σε ένα ασυνήθιστο περιβάλλoν, οι όροι της πολιτικής επιστήμης ακούγονται ταυτόχρονα ξύλινοι και σουρρεαλιστικά ανανεωμένοι. Με τη σειρά τους τα κείμενα περιγραφές των ονείρων ακολουθούν τις «ερμηνείες» ανατρέποντας την αλληλουχία, δρώντας όχι ως αφετηρία της πρόβλεψης, αλλά σαν να είναι προϊόν της, ένα είδος ακούσιας προβολής. Η ονειροειδής αφήγηση στο πρώτο ενικό ή πληθυντικό πρόσωπο, με την έμφυτη λυρικότητα των εικόνων της, αναπτύσσεται σε εντελώς διαφορετικό, σχεδόν αντίθετο στη βίαιη προτροπή της μαντείας, γλωσσικό κλίμα. Το άγονο παράδοξο και το όμορφο τυχαίο της λειτουργούν περισσότερο σαν ήπιος επίλογος αβεβαιότητας. Αλλά είναι η λεπτή ισορροπία της επικοινωνίας σε κάθε ζευγάρι «ερμηνεία»-«όνειρο» στην κόψη ακριβώς ανάμεσα στη νοηματοδότηση και το παράδοξο, η αφαιρετική, μη εκδηλωτική και ταυτόχρονα απολύτως πειστική με όρους κειμενικούς αναγκαιότητα της αλληλοσυμπλήρωσής τους, που κάνει τον «Ονειροκρίτη» βιβλίο ποίησης. Η κατασκευή του, από την άλλη, παρέχει ποικίλους τρόπους ανάγνωσης: γραμμική, απολαμβάνοντας τη συσσώρευση και την πολλαπλότητα, επιλεκτική, ξεχωρίζοντας τα αντικείμενα-αφετηρίες που νιώθουμε να έχουν περισσότερη συμβολική αξία στην προσωπική μας μυθολογία, ή τυχαία, ανοίγοντας τις σελίδες σε ένα καινούριο παιχνίδι βιβλιομαντείας. Μπορεί, βέβαια, σε περίπτωση ανάγκης να χρησιμεύσει και ως ατόφιος ονειροκρίτης. Παρέχει μαντικές συμβουλές για κάθε μορφή ονείρου: την προβολή του ασυνείδητου στον ύπνο, την επιθυμία στον ρεμβασμό της ημέρας ή την μείξη των δύο στο όραμα-ονειροπόληση του κοινωνικού συνόλου. «Όνειρα» λέει το κείμενο στο πίσω εξώφυλλο. «Το μυστικό του ηγέτη». Και προτρέπει: «Κρατήστε τον ονειροκρίτη κάτω από το μαξιλάρι πριν αποκοιμηθείτε και συμβουλευτείτε τον πριν ξεκινήσετε την ημέρα σας».
Γιάννα Μπούκοβα
