(μετφρ. Κατερίνα Ηλιοπούλου, Λένα Καλλέργη)
Το θρυλικό, σπαρακτικό αριστούργηµα Αἰνέσωµεν δὴ ἄνδρας ἐνδόξους (1944) είναι ένα βιβλίο συνεργασίας µεταξύ του Αµερικανού συγγραφέα Τζέιµς Έιτζι και του σπουδαίου Αµερικανού φωτογράφου Γουόκερ Έβανς, το οποίο είναι µια λεπτοµερής καταγραφή του τρόπου ζωής των πάµφτωχων οικογενειών αγροτών κατά την διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης.
Στη διχάλα
(…) Ήταν φτιαγμένοι από μια στόφα που δύσκολα θα μπορούσε να περιγραφεί με έναν τρόπο πεζό ή αξιόπιστο, επειδή η ομορφιά τους, εξαιρετική ή εξαιρετικά αλλόκοτη, ήταν πλασμένη από το υλικό των θρύλων. Αφού όμως, παρ’ όλα αυτά, υπήρχαν σε μια διάσταση εκτός μύθου, καθίσταται αναγκαίο να πούμε λίγα λόγια για αυτούς.
Τα μάτια του νεαρού άντρα διέθεταν τις οπάλινες λάμψεις σκούρου ελαίου και, παρόλο που με έκαναν να παραλύω από μια αίσθηση ποταπότητας, τρέφονταν από κάτι εντελώς εσωτερικά στραμμένο ώστε να μπορούν να εστιάσουν: ενώ εκείνα της νεαρής γυναίκας είχαν το καθένα τους το μεγαλείο ενός αρτοφόριου και ήταν μπρούντζινα. Το σώμα της ήταν επίσης μπρούντζινο ή πικρό χρυσάφι, κατάσκληρο κάτω από το σκονισμένο βαμβακερό φόρεμα, και τα μπράτσα και τα γυμνά της πόδια ήταν αιχμηρά με μεταλλικό χνούδι. Τα ξανθά μαλλιά της τραβηγμένα πίεζαν το πρόσωπό της σφιχτά πάνω στο κρανίο της σαν μάσκα· τα χαρακτηριστικά της ήταν βόρεια. Το πρόσωπο του νεαρού το σκίαζε ένα μαλακό κοντό γένι και το φώτιζε ο θάνατος. Είχε τα περιφρονητικά περίτεχνα ρουθούνια και χείλη ενός υπέροχου ελληνικού αγάλματος. Το φίνο ξύλινο κορμί χτυπημένο από ασθένεια, φαινόταν να νοσεί εκεί καθισμένο, τα αποστεωμένα χέρια του διέτρεχαν φλέβες σαν σκοινιά· σηκώνονταν, έπεφταν και ακουμπούσαν με τις παλάμες ανοιχτές πάνω στα αχαμνά του. Υπήρχε στο βλέμμα τους μια τόσο ήσυχη και απόλυτη έκφραση μίσους και περιφρόνησης και θυμού, για κάθε άλλο πλάσμα πέρα από τους ίδιους, και για όλες τις καταστροφές που είχαν υποστεί, η οποία ακτινοβολούσε σαν ένα είδος μακαριότητας; και αυτή σε καμία στιγμή δεν μεταβλήθηκε. (…)
Ένα γράμμα από την εξοχή
(…) Ω, γερνάμε˙ ήτανε μια μακριά, μεγάλη ανηφόρα˙ δεν θα έχει και πολύ ακόμα˙ μετά θα αναπαυθούμε: θλίψη ούτε ιδρώτας ούτε πονεμένη πλάτη, αρρώστια, ούτε οίκτος, η ελπίδα χαμένη, οι ουρανοί κουφοί˙ τίποτα δεν θα μας πάρει, ούτε θα μας αγγίξει πια: ούτε η βροντή ούτε τα θροΐζοντα σκουλήκια ούτε η ζεματιστή κατσαρόλα ούτε το παιδί που κλαίει θα μας σηκώσει από εκεί όπου αναπαυόμαστε: αυτά τα πράγματα θα είναι φροντίδες άλλων: αυτά τα πράγματα θα είναι φροντίδες των παιδιών μας και των παιδιών τους˙ εμείς θα αναπαυθούμε:
Με ποιον τρόπο παγιδευτήκαμε; Πού το λάθος μας; τι, πού, πώς, πότε, με ποιον τρόπο, θα μπορούσαν όλα αυτά να είναι διαφορετικά, αν μόνο κάναμε κάτι αλλιώς; αν μόνο ξέραμε. Πού χάθηκε εκείνη η λαμπρή υγεία της αγάπης που ήξερε με τόση σιγουριά ότι θα παρέμενε˙ πώς, πώς χάθηκε μακριά, πέρα από βοήθεια, πέρα από ελπίδα, πέρα από επιθυμία, πέρα από μνήμη˙ και πού το βάρος και ο πλούτος εκείνου του χρόνου όλο δύναμη, όταν είχαμε περισσότερο φαγητό απ’ όσο μπορούσαμε να κρατήσουμε, καινούρια ρούχα, ένα γραμμόφωνο, και χρήματα στην τράπεζα; Πώς, πώς όλα αυτά χάθηκαν τόσο γρήγορα, σαν εκείνο το μεγαλοπρεπές σεβάσμιο σύννεφο που μαζεύεται ‒η μέρα ησυχάζει σκοτάδι και ρίγη, και τα φύλλα σκεπάζονται‒ και ίσα που ατμίζει τη γη; Πώς γίνονται αυτά τα πράγματα; (…)
Το Let Us Now Praise Famous Men [Αἰνέσωμεν δὴ ἄνδρας ἐνδόξους] είναι ένα βιβλίο συνεργασίας μεταξύ του Αμερικανού συγγραφέα Τζέιμς Έιτζι και του σπουδαίου Αμερικανού φωτογράφου Γουόκερ Έβανς, το οποίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1944. Το βιβλίο είναι λεπτομερής καταγραφή του τρόπου ζωής των πάμφτωχων οικογενειών αγροτών κατά την διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης. Ο τίτλος προέρχεται από την Παλαιά Διαθήκη και το βιβλίο Σοφία του Σειράχ (κεφ. 44:1). Το 1936 το περιοδικό Fortune ανέθεσε στους δύο καλλιτέχνες (τότε ο Έιτζι ήταν 27 ετών και ο Έβανς 33) να κάνουν έρευνα και να συντάξουν ένα άρθρο σχετικά με τους λευκούς μισθωτούς καλλιεργητές στις φυτείες βαμβακιού στον αμερικανικό νότο. Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης που είχε πλήξει τις ΗΠΑ μετά την κατάρρευση του χρηματιστηρίου το 1929, η επίμονη ξηρασία και το φαινόμενο της αμμοθύελλας (dust bowl) που έπληξε τις μεσοδυτικές πολιτείες το 1934 προκάλεσε τη μεγαλύτερη εσωτερική μετανάστευση στην ιστορία των ΗΠΑ. Ο Έιτζι μαζί με τον Έβανς ταξίδεψαν στην Αλαμπάμα και έζησαν για ένα διάστημα κάποιων εβδομάδων μαζί με τρεις οικογένειες αγροτών. Το περιοδικό δεν δημοσίευσε το άρθρο, και το έργο (κείμενα και φωτογραφίες) εκδόθηκε τελικά το 1944 σε μορφή βιβλίου και επανεκδόθηκε τη δεκαετία του ’60. Το κείμενο αποτελεί λεπτομερή κινηματογραφική περιγραφή των συνθηκών της ζωής των οικογενειών, τα σπίτια τους, τα δωμάτια, τα ρούχα, τα αντικείμενα κ.λπ., του τοπίου αλλά και των ίδιων των ανθρώπων και των λόγων τους. Το εντελώς ιδιοσυγκρασιακό και υβριδικό αυτό βιβλίο όμως στο οποίο προκρίνονται οι συγκλονιστικές φωτογραφίες του Έβανς. είναι κάτι πολύ πιο περίπλοκο, ανάμεσα σε θεατρικό έργο με αληθινούς χαρακτήρες, πολιτικό μανιφέστο και ποιητική πρόζα αμείλικτου ρεαλισμού.
