Πώς θα ορίζατε το πολιτικό στην τέχνη σήμερα; Υπάρχει «καλή» ή «κακή» πολιτική τέχνη; Με ποιον τρόπο παίρνετε πολιτική θέση στο έργο σας;
Θα απέφευγα την παγίδα της συγχρονικότητας και θα επέστρεφα στο ακόμα πιο «ανασφαλές» πεδίο της ιστορίας, για να αναζητήσω γενεαλογίες ενός τέτοιου ορισμού. Δεν θα κατέληγα ποτέ σε έναν, αλλά θα διέκρινα στις απαρχές της νεωτερικότητας και της αισθητικής της έκφανσης, δηλαδή του μοντερνισμού, μια καίρια στιγμή αμφισβήτησης των παραδεδεγμένων κριτηρίων τού πότε χαρακτηρίζουμε κάτι όχι μόνο ως «καλή» ή «κακή» αλλά και ως «τέχνη» γενικότερα. Και σε τούτη τη διασάλευση των ορισμών αναγνωρίζω ήδη κάτι πολιτικό, με την έννοια της καλλιέργειας ενός εκτεταμένου πεδίου συμπερίληψης εκδοχών του πολιτισμικού, ή ακόμα και με εκείνη την πιο σύγχρονη, της διαμόρφωσης χώρων ανάδειξης και εκδίπλωσης αντιθέσεων.
Δεν αμφιβάλλω ακόμα ότι και η προμοντέρνα τέχνη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως εξόχως «πολιτική», εξυμνώντας σε πολλές περιπτώσεις την ηγεσία ενός αυτοκράτορα και άλλοτε διατρανώνοντας το μεγαλείο της οικουμενικής παπικής εξουσίας. Κατ’ επέκταση, θα μπορούσα να επαναλάβω το προφανές, ότι κάθε τέχνη είναι πολιτική. Αλλά δεν κατάλαβα ποτέ γιατί αυτό είναι το ζητούμενο, γιατί δηλαδή χρησιμοποιούμε την «πολιτική» ως επιθετικό προσδιορισμό της τέχνης, όταν, μάλιστα, δεν μπορούμε να είμαστε καν ξεκάθαροι για το τι σημαίνει και το πώς προσδιορίζεται επακριβώς η ίδια. Συνεπώς, επανερχόμαστε εδώ στο ζήτημα της ασφάλειας των ορισμών και του μοντέρνου προτάγματος της αδιάκοπης διεύρυνσής τους.
Μάλλον εξακολουθούμε να βρισκόμαστε μέσα στο παράδειγμα του μοντέρνου, ή ακόμα και μέσα στο σχέδιο του Διαφωτισμού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, τα ερωτήματα στρέφονται εν πολλοίς στο ίδιο το καλλιτεχνικό υποκείμενο και στη γενικότερη τοποθέτησή του απέναντι στο κοινωνικό και στο πολιτικό και όχι τόσο στα έργα του. Αλλά και πάλι αναρτιέμαι γιατί μια τέχνη “per se”, μια «τέχνη για την τέχνη» δεν αντιστοιχεί σε μία εξόχως «πολιτική» στάση, μια στάση, δηλαδή, που επιδιώκει την αυτονόμησή της από κάθε άλλη σφαίρα. Αν, από την άλλη πλευρά, περιοριστούμε στο ζήτημα του περιεχομένου, τι έχει να μας διδάξει το παράδειγμα των κινημάτων που συγκαταλέγονται στη Ρωσική Πρωτοπορία;
Ένας ακόμα κίνδυνος: Κατά πόσο είμαστε σίγουροι ότι και οποιαδήποτε καλλιτεχνική πρακτική με πολιτική στόχευση και περιεχόμενο δεν είναι εκείνη μέσα από την οποία διαπραγματεύεται και προεικονίζεται ένα επόμενο, ανανεωμένο σύστημα εξουσίας, η αναπαραγωγή ή η εμβάθυνση της όποιας ηγεμονίας; Τι είναι αυτό, για παράδειγμα, που μας αποδεικνύει ότι βρισκόμαστε σε μια θέση τέτοιας θεώρησης του πολιτικού, η οποία μας εξασφαλίζει ότι δεν θα είμαστε η εμπροσθοφυλακή μιας επερχόμενης φάσης του καπιταλισμού; Αναφέρομαι σε κάποια «εξουσία» και κάποιον «καπιταλισμό», μιας και συχνά βρίσκονται στο επίκεντρο της κριτικής αρκετών εκδοχών της «πολιτικής» τέχνης σήμερα, τουλάχιστον θεωρητικά. Τι έχει να μας διδάξει σχετικά η πορεία στον χρόνο των λεγόμενων «ιστορικών» πρωτοποριών»; Και, πολύ αργότερα, ποιο ήταν το διακύβευμα, τελικά, μιας τέχνης που έθεσε ως αντικείμενό της τα ανά τον κόσμο ζητήματα καχεκτικών δημοκρατιών, διαπλοκής ή φτώχειας και διευρυμένης κοινωνικής ανασφάλειας; Πιθανότατα, απλώς επιβεβαίωσε το πρότυπο του δυτικού κόσμου σε ό,τι τουλάχιστον αφορά το πολιτικά ορθό και δόκιμο, αλλά σπανίως ότι η ίδια η δημοκρατία συνιστά ενδεχομένως και αυτή μια μορφή ιδεολογίας. Ίσως, μάλιστα, αυτός ο δεύτερος να είναι ένας πολιτικός αλλά και καλλιτεχνικός στόχος.
