Η Γιάννα Μπούκοβα συνομιλεί με τον Ιορδάνη Παπαδόπουλο με αφορμή το νέο του βιβλίο,
Μπρα ντε φερ. Ένας χειρισμός πρόγνωσης , (Τυπωθήτω, 2015)
[απόσπασμα]
Την έννοια «απρόβλεπτος», κ. Taleb, θα την τοποθετούσατε πιο κοντά στο θεϊκό ή στο δαιμονικό; Η ερώτηση από μια «ναΐφ» επιστολή στις πρώτες σελίδες του βιβλίου προς τον μελετητή της τυχαιότητας και δημιουργό της θεωρίας των «μαύρων κύκνων», πιθανόν θα μείνει αναπάντητη όσο υπάρχει ανθρωπότητα και οποιαδήποτε ανθρώπινη προσπάθεια ερμηνείας του κόσμου. Το μόνο σίγουρο όμως είναι ότι το «απρόβλεπτος» είναι κάτι τρομερά αποδοτικό στην ποίηση. Το Μπρα ντε φερ του Ιορδάνη Παπαδόπουλου είναι ένα απρόσμενο βιβλίο, εμφανίζεται σχεδόν χωρίς προϋπόθεση. Οι τρόποι του, οι συγγένειές του, τα αισθητικά του συμφραζόμενα προέρχονται έξω από την ελληνική ποιητική σκηνή και σε μεγάλο βαθμό έξω από την ποιητική σκηνή γενικώς. Από αυτήν την άποψη είναι ένα πολύ μοναχικό βιβλίο.
Ασυνήθιστο στην οπτική του και στην πολυμορφία του, «φλερτάρει» με το τυχαίο, το ρευστό και το απροσδιόριστο και καταφέρνει ταυτόχρονα να παραμείνει αυστηρά στοχευόμενο και δομημένο. Η ευρηματικότητά του στους τρόπους παραγωγής και στο «στήσιμο» των κειμένων μοιάζει ανεξάντλητη. Η γλώσσα υποβάλλεται σε πολλαπλές δοκιμασίες, αραιώνεται και συμπυκνώνεται, στύβεται, διαστρεβλώνεται, τραβιέται στα άκρα, σαν μια αδιάκοπη «τοπολογική» εξέταση πάνω στα όρια και τις συνέχειες των εννοιών που αποτελούν τον θεματικό πυρήνα του βιβλίου: ιστορία, μνήμη, επανάσταση, πρόβλεψη, κοσμοθεωρία. (Ανάμεσα στα πολλά πιθανά μπρα ντε φερ που μπορούν να διαβαστούν, υπάρχει και εκείνο ανάμεσα στη ιστοριογραφία και την πρόγνωση). Κομμάτια λόγου ξηλώνονται, κόβονται, ράβονται, συνθέτονται ή αντιπαραθέτονται ώστε η επαφή μεταξύ τους να παράγει εκείνο το βραχυκύκλωμα που ονομάζουμε ποίηση, δηλαδή σπίθα και εκκίνηση. Ο αναγνώστης καλείται να δουλέψει σκληρά: να ξαναχτίσει χαμένα συμφραζόμενα, να μαντέψει γλωσσικές αφορμές ή περιβάλλοντα, να αποκωδικοποιήσει, να συναρμολογήσει ή τουλάχιστον να εκπαιδεύσει τον εαυτό του να διαβάζει χωρίς όλα αυτά. (Ένα tip: μια περαιτέρω έρευνα στα ένθετα παραθέματα και τις αναφορές αυξάνει την απόλαυση. Άλλο ένα tip: η παραίτηση από οποιαδήποτε έρευνα δεν την μειώνει.) Το μετρικό σύστημα δοκιμάζεται. Κάθε θέση ή δήλωση (αυτό)αμφισβητείται και κάποτε μερικώς ή ολοκληρωτικά (αυτό)αναιρείται, διπλασιάζοντας και πολλαπλασιάζοντας εκδοχές. Υπάρχει μια παράξενη ικανότητα της σκέψης να ακονίζεται όταν αυτοϋπονομεύεται. Το χιούμορ είναι δομικό στοιχείο. Είναι ένα βιβλίο που «βγάζει Γλώσσα» σε κάθε εύκολη προσμονή.
Γ.Μ.: Σπάνια συναντάει κανείς τόσο μεγάλη αλλαγή και εξέλιξη όπως ανάμεσα στο πρώτο σου και το παρόν βιβλίο. Πως θα περιέγραφες την πορεία που ακολούθησες, την κατεύθυνση που διάλεξες;
Ι.Π.: Πράγματι, κάποιος θα μπορούσε να υποστηρίξει με μια μικρή δόση υπερβολής ότι τα δύο βιβλία δεν έχουν γραφτεί από τον ίδιο άνθρωπο και αυτό εν μέρει οφείλεται σε μια (αυτονόητη κατ’ εμέ και αναμενόμενη) εξέλιξη της γραφής (μεταξύ του 1ου τυπωμένου βιβλίου -και δυο ακόμα που παραμένουν στο συρτάρι μου- και του 2ου μεσολάβησαν περίπου εφτά χρόνια) και εν μέρει σε ένα ζητούμενο-στόχο-πόθο, κάθε νέο μου βιβλίο να είναι και μια διαφορετική συγγραφική-αναγνωστική πρόταση. Το προσωπικό στίγμα –με την στενή έννοια της αναγνωρίσιμης φωνής- δεν με αφορά ιδιαίτερα. Για κάποιο λόγο πάντα θεωρούσα καλά ποιήματα αυτά που τυχαία τα έβρισκα σε ένα τετράδιο ή ένα φύλλο χαρτί και δεν μπορούσα να καταλάβω αν ήταν «δικά» μου ή τα είχα αντιγράψει επειδή μου άρεσαν. Σαν η έκπληξη να αποτελεί ένα κριτήριο ποιότητας. Επίσης, το Μπρα ντε φερ πρόκειται για ένα «πολυπρισματικό» βιβλίο (ήθελα να το βλέπω σαν μια ομαδική έκθεση ενός καλλιτέχνη), γεγονός που μου έδωσε τη δυνατότητα και την ελευθερία να το επεξεργαστώ πολύ διαφορετικά από το μουσικά μονότονο και αυτοαναφορικό Το βουνό και ο ποιητής δεν πήραν είδηση. Και φυσικά δεν μπορώ να αγνοήσω την επίδραση νέων αναγνωσμάτων/αναγνώσεων της ελληνικής και ξένης βιβλιογραφίας, καθώς και το παράλληλο, έντονο φλερτ μου με τα εικαστικά.
Γ.Μ.: Ποιες είναι οι επιρροές σου – ξένες και ελληνικές και όχι υποχρεωτικά μόνο λογοτεχνικές;
Ι.Π.: Δεδομένου ότι οι επιρροές –τουλάχιστον σε μένα- αλλάζουν με τον καιρό (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν με ακολουθούν και κάποιες ελάχιστες εμμονές από παλιά) θα μιλήσω για αυτές που συνειδητά τις παραδέχομαι ως τέτοιες κατά την περίοδο που «επωαζόταν» και γραφόταν το Μπρά ντε φερ. Λογοτεχνικά μιλώντας αρχικά, «συνομίλησα» κρυφά ή φανερά με τον Πεντζίκη, την Αραβαντινού, την Χατζιδάκι, τον Αρανίτση και τον Σταθόπουλο, με κάποια από τα μέλη της Ουλιπό και του Νουβό Ρομάν, καθώς και με κάποιους σύγχρονους απογόνους τους. Επίσης, η εννοιολογική αμερικάνικη ποίηση έπαιξε σίγουρα το ρόλο της. Θα ’θελα να γράφω βιβλία με τον τρόπο που κάνουν/έκαναν ταινίες o Marker, o Resnais και ο Godard και παραστάσεις ο Castellucci, ο Μαρμαρινός, οι Blitz και πολλοί εικαστικοί performers. Όλο αυτό το διάστημα ζήλεψα το φιλοσοφικό λόγο του Kittler, της Cixous και του Wittgenstein, «διάβασα» επίσης ωραία ποίηση σε γεγονότα της επικαιρότητας, στον καθημερινό τύπο, σε εικαστικές επιμέλειες/ εκθέσεις, σε διαφημιστικά ταμπλό, σε επιστημονικές δημοσιεύσεις που αφορούσαν τη Γεωμετρία, τη Μηχανική, την Αστροφυσική και τον Προγραμματισμό, θυμήθηκα την ποίηση κάποιων παιδικών παιχνιδιών και παραμυθιών και ανακάλυψα αυτή της στενογραφίας.
(συνεχίζεται….)
