Στέργιος Μήτας
(…)Το πρόβλημα με αυτά τα ερμηνευτικά σχήματα περί πολιτικής ποίησης δεν είναι, απλώς, οι μεγαλόπνοες διατυπώσεις. Ουσιωδώς προβληματικό είναι ότι εξαϋλώνουν το συζητούμενο πεδίο, τόσο ώστε να μη μένει τίποτε αναλυτικά πρόσφορο ή ερμηνευτικά σημαντικό. Πολύ απλά, δεν μας δίνουν τη δυνατότητα να διακρίνουμε ούτε το πολιτικό εντός έργου (τι κάνει ένα έργο να είναι «πολιτικό»), ούτε το έργο έναντι άλλων έργων (τι κάνει ένα πολιτικό έργο να είναι «καλό»). Η σωτήρια διαίσθηση, πάντως, που τρέπει αρκετούς ποιητές και κριτικούς να αναζητούν το δυσεύρετο πολιτικό κλειδί του ποιήματος πέρα από τα προφανή, το υλικό, δηλαδή, ή τη θεματική του, διασώζει την ακόλουθη κρίσιμη ιδέα: Αν αληθεύει ότι «η τέχνη έχει τόσες πιθανότητες όσες η μορφή, όχι περισσότερες» (Τέοντορ Αντόρνο), αληθεύει ειδικότερα και το ότι η ποίηση έχει τόσες πιθανότητες να είναι πολιτική, όσες της επιτρέπει η προσίδια μορφή της.
Ευτυχία Παναγιώτου
Αν δεχθούμε, για χάρη της πρόκλησης, ότι υπάρχει «πολιτική ποίηση» ως κατηγορία ποίησης, θα χρειαστεί να ξεκαθαρίσουμε ότι η ποίηση που θα ανταποκρίνεται σε αυτήν την κατηγορία πρέπει να εμπεριέχει και «ποίηση» και «πολιτική». Λόγω περιορισμένου χώρου, καταθέτω μερικές σκέψεις:
1. Με τον όρο «πολιτική ποίηση» υπονοείται ότι υπάρχει ποίηση «μη πολιτική». Αν αντιλαμβανόμαστε ακόμα τον κόσμο διπολικά, τότε η υπόλοιπη ποίηση πρέπει να θεωρηθεί προσωπική υπόθεση. (Άραγε πόσα ποιήματα χάθηκαν μεταξύ καθαρών αντινομιών;)
2. «Πολιτική» είθισται να χαρακτηρίζεται η ποίηση με βάση το θέμα της και όχι με βάση τη μορφή της. Και κάπως έτσι πέφτουμε ξανά στην παγίδα του δυϊσμού, να συζητάμε σαν ανατόμοι για «μορφή» και «περιεχόμενο». (…)
Δήμητρα Κωτούλα
Aνέκαθεν η ποίηση εκφωνούσε τη «σιγώμενη φωνή αυτού το οποίο βαθύτατα μας ενδιαφέρει» (Κυριαζόπουλος). Τον λόγο εκείνο που σε μια πρώτη ματιά φαίνεται να μην έχει καμία σχέση με κοινωνικούς/κοινωνιολογικούς, οικονομικούς/οικονομολογικούς,πολιτισμικούς/καλλιτεχνικούς,θρησκειολογικούς/θεολογικούς ή όποιους άλλους «λόγους», πόσο μάλλον με ό,τι είθισται να ορίζουμε «πολιτικό» και τον λόγο του. Πραγματικός, στον πυρήνα όλων αυτών, αφουγκραζόμενος δηλαδή και τη σιωπή τους, ο λόγος της ποίησης ανέκαθεν καλείται να βγάλει τον άνθρωπο από την ύπνωση. Κατεξοχήν έργο του είναι να τον ασκεί στην ευθύνη: ευθύνη στον τρόπο που προσλαμβάνει τον και απευθύνεται στον κόσμο, που ζει τον ρυθμό των πραγμάτων και διαχειρίζεται το φως ή το σκοτάδι τους.
Ξεπερνώντας, κατά παράδοση, τον δημιουργό της, η ποίηση δεν ταυτίζεται ακριβώς με το έργο που παράγει. Ως πράξη και στάση ζωής μάλλον, παρά γραφής, ορθότερα ως ήθος ζωής και όχι μόνο γραφής, ανοίγει το ατομικό δημόσιο. (….)
Μάριος Χατζηπροκοπίου
Ποίηση και πολιτικό: αναστάτωση-επανάσταση-ανάσταση
Ο μόνος τρόπος να συλλάβω το πολιτικό στην ποίηση είναι ως γλωσσική πράξη. Πέρα από τον δυισμό μορφής-περιεχομένου. Πράξη συν-ομιλίας, πράξη του μαζί. Ποίηση ως φωνή και επιτέλεση, τα σώματα των ποιητ(ρι)ών ως σάρκα, οι λέξεις ως κόκαλα-σκελετός. Η εφήμερη πόλις του κάθε φορά ακροατηρίου, οι ακροατ(ρι)ες ως αντηχεία της φωνής. Οι επιτελέσεις της ποίησης: φύσει ατελείς, φθαρτές, ευάλωτες. Πληθυντικές φωνές απεύθυνσης στον Άλλο, που η παρουσία του επιτρέπει να ακουστούν.
Άρα λοιπόν: ούτε η φωνή εν τη ερήμω του προφήτη, να υψώνει το δάχτυλο κηρύσσοντας τη λύτρωση. Ούτε η φωνή του αυτοοικτιρμού, ενώ σπαράσσεται από το ίδιο της το δράμα. Αντίθετα: μια αίσθηση χορού πολλών φωνών. (…)
Mαρία Τοπάλη
Από τότε που οι φεμινίστριες μας βοήθησαν να καταλάβουμε ότι το προσωπικό είναι πολιτικό, είναι σαφές ότι κάθε ποίηση είναι και πολιτική. Και επειδή η ποίηση είναι, οπωσδήποτε, βαθιά ιστορική, όπως κάθε τέχνη, και μάλιστα τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς τη φόρμα, εμπεριέχει τον καιρό της. Όσο καλύτερη ποίηση είναι, τόσο πιο επιτυχημένα τον περιέχει. Θυμηθείτε το δοκίμιο του Τεντ Χιουζ, που συσχετίζει το έργο της Ντίκινσον με τον Αμερικανικό Εμφύλιο. Θυμηθείτε το αντινεωτερικό, αντιβιομηχανικό μένος του Ρίλκε. Χρησιμοποιώ αυτούς τους δυο, τη Ντίκινσον και τον Ρίλκε, επίτηδες, καθώς σπανίως τούς σκεφτόμαστε ως πολιτικούς ποιητές. Αλλά είναι και αυτό μαζί με πολλά άλλα. Συνήθως, βέβαια, όταν ακούμε «πολιτική ποίηση», πάει το μυαλό μας στη στρατευμένη. Ας πούμε δυο λόγια γι’ αυτήν. Στρατευμένη ποίηση σημαίνει ποίηση εργαλειοποιημένη. Υπηρετεί σκοπούς απροκάλυπτα εξωποιητικούς. (….)
Θοδωρής Ρακόπουλος
Το πολιτικό στην ποίηση ξεκινά ήδη στην απόπειρα ορισμών της πολιτικής ποίησης, και στην πολιτική μη-ορισμών: στην αναφυλαξία πολλών ποιητών, ακόμη κι εκείνων που τεκμαίρονται πολιτικοί ποιητές, να μιλήσουν ξεκάθαρα. Με αυτό το δεδομένο, και για να μη βγάλω την ουρά μου απέξω, οφείλω να παραδεχθώ πως είναι δύσκολο να πω τι είναι και τι δεν είναι η πολιτική ποίηση για εμένα, που όσο καταλαβαίνω τη δουλειά μου και τα όσα έχουν γραφτεί γι’ αυτήν, θεωρούμαι «πολιτικός ποιητής», και μπράβο μου, διότι αυτό ήθελα να γίνω όταν μεγαλώσω. Θα προσπαθήσω να είμαι σαφής δίνοντας έναν εν προόδω ορισμό: το πολιτικό στην ποίηση έχει να κάνει με την ποιητική, όχι με το «μήνυμα». (…)
Λένια Ζαφειροπούλου
Ποια είναι τα πρώτα πολιτικά ποιήματα που μου έρχονται στο μυαλό; Η Ιλιάδα. Οι Θρήνοι του Ιερεμία. Η Θεία Κωμωδία. Η Μπαλάντα των Κρεμασμένων του Φρανσουά Βιγιόν. Το Σονέτο 66 του Σαίξπηρ. Ο Προμηθέας του Γκαίτε. Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι. Οι Υφαντές της Σιλεσίας του Χάινε. Οι Ζωές μας είναι Ελβετικές της Ντίκινσον. Το Γκρόντεκ του Τρακλ. Ο Μύρης και τα Περίχωρα της Αντιοχείας του Καβάφη. Ο Θάνατος του Ποιητή του Παστερνάκ. Το Χωρίς Ήρωα της Αχμάτοβα. Τα Τέσσερα Κουαρτέτα του Έλιοτ. Η Φούγκα του Θανάτου του Τσέλαν, Ο Θάνατος του Σενέκα του Χάινερ Μύλλερ. Το Σ’ αυτόν τον Αιώνα της Βίας του Γκέρχαρντ Φάλκνερ. Και άφησα απ’ έξω το έμμετρο θέατρο, τους Πέρσες, τον Βασιλιά Ληρ, τη Βερενίκη του Ρακίνα, τη Δολοπλοκία και τον Έρωτα του Σίλλερ, τον Πρίγκηπα του Χόμπουργκ του Κλάιστ.
Η πολιτική ποίηση, σκέφτομαι, μπορεί να είναι η πιο εφήμερη ή η πιο ανθεκτική στον χρόνο. Ανάλογα με το αν μεγεθύνει και υπερφωτίζει την ιστορική στιγμή ή αν διά μέσου αυτής βλέπει τον άνθρωπο, πιασμένο αιχμάλωτο στα ίδια του τα κοινωνικά αρχιτεκτονήματα. (…)
Κυριάκος Συφιλτζόγλο
Πολιτική ποίηση, όταν ο ποιητής εξαφανιστεί από το ποίημα.
Πολιτική ποίηση, όταν ο ποιητής σταματήσει «να την ακούει».
Πολιτική ποίηση, όταν ο ποιητής [ ] από το ποίημα.
Πολιτική ποίηση, όταν το ποίημα είναι ποίημα.
Πολιτική ποίηση, όταν ο ποιητής σταματήσει «[ ]».
Πολιτική ποίηση, όταν «παραγίνει το κακό», άνευ ποιητού.
Πολιτική ποίηση, όταν το [ ] είναι όντως ποίημα.
Πολιτική ποίηση, όταν «παραγίνει το κακό», άνευ [ ].
Πολιτική ποίηση, όταν ο ποιητής εξαϋλωθεί από το ποίημα. (….)
Ιορδάνης Παπαδόπουλος
(…) Όλα αυτά τα γράφω γιατί δεν έχω (μάλλον δεν θέλω να έχω) καμιά ακριβή ιδέα για το τι είναι (καλή) πολιτική ποίηση και αν πρέπει κάτι να πω για τον τρόπο που παίρνω πολιτική θέση στο έργο μου είναι μια θέση (μετα)κίνησης πάνω στις «γραμμές της τύχης, της φυγής και των γοφών». Με τον τρόπο που ένα σώμα παίρνει θέση στον δρόμο απέναντι σε άλλα σώματα, που σκοντάφτει πάνω τους (και γραπώνεται ή απλώς τα τσαλαπατάει) καθώς προχωράνε παράλληλα. Με τον τρόπο που ένα σώμα επιλέγει ένα από τα πολλά παιχνίδια για να του δώσει ψυχή και να σκαρώσει μια ιστορία από το πουθενά και προς το πουθενά. Μέχρι να ’ρθει ξαφνικά η ρήξη λόγων και σωμάτων και όλα να τιναχτούν στον αέρα. Τα κομμάτια και τα θραύσματα όμως δεν πάνε ποτέ χαμένα. (…)
