Μετάφραση-επίμετρο: Αθηνά Ψυλλιά, Παναγιώτα Μαυρίδου

Ο Γκονσάλο Μ. Ταβάρες γεννήθηκε το 1970 στη Λουάντα της Αγκόλας και σήμερα διδάσκει Θεωρία της Επιστήμης στη Λισαβόνα. Ανήκει στους σημαντικότερους Ευρωπαίους συγγραφείς της γενιάς του. Το 2001 κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο, καθώς έγραφε για μια δεκαετία και πλέον χωρίς να εκδίδει. Τα έργα του είναι οργανωμένα σε ομάδες με τίτλους όπως Γειτονιά, Πόλεις, Το Βασίλειο, Έρευνες, Εποποιία, Εγκυκλοπαίδεια, Αρχεία κλπ. Αρκετά από αυτά υπήρξαν το ερέθισμα για ποικίλα ακαδημαϊκά και καλλιτεχνικά εγχειρήματα, όπως εγκαταστάσεις, όπερες και θεατρικά έργα, ενώ έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία. Ο Ζοζέ Σαραμάγκου είπε γι’ αυτόν ότι εμφανίστηκε στην Πορτογαλική λογοτεχνική σκηνή εφοδιασμένος με μια εντελώς πρωτότυπη φαντασία που διέρρηξε όλα όρια της παράδοσης, σε συνδυασμό με μια βαθιά προσωπική γλώσσα που συνδυάζει την εφευρετικότητα με την δεξιοτεχνική χρήση του καθημερινού και ότι θα είναι σίγουρα το επόμενο Νόμπελ Λογοτεχνίας για την Πορτογαλία.

(Απόσπασμα της μετάφρασης. Την ολοκληρωμένη μετάφραση, επιλογή από δύο τόμους της Εγκυκλοπαίδειας του Γκονσάλο Μ. Ταβάρες [Σύντομες σημειώσεις για την επιστήμη και Σύντομες σημειώσεις για τον φόβο], μπορείτε να διαβάσετε στο έντυπο περιοδικό)

ΣΥΝΤΟΜΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Ακρίβεια

Να είναι κανείς ακριβής στην επιστήμη σημαίνει να σφάλλει σε έναν τόνο φωνής πιο σταθερό από τους άλλους. Με άλλα λόγια: πιάνεις τον στόχο με τα δυο σου χέρια και πετάς το κέντρο του καταπάνω στη λεπίδα του βέλους.
Ιδού η επιστημονική ακρίβεια.

Ο κίνδυνος

Σαφώς ο Κίνδυνος είναι η πηγή των πιο αποτελεσματικών επιστημονικών μεθόδων.
Αν ο Άνθρωπος ήταν αθάνατος ακόμη δε θα είχε εφεύρει τον τροχό (θα μπορούσες να πεις).

Πλήξη και συμπεράσματα

Είναι η πλήξη. Ή τέλος πάντων, το άλλο στοιχείο. Ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες δήλωσε ότι ένα λογοτεχνικό κείμενο θεωρείται ολοκληρωμένο και οριστικό μόνο για δύο ειδών λόγους: κούραση ή θρησκευτική πίστη. Το ίδιο και με τα επιστημονικά πειράματα.

Σκεπτικισμός και πίστη

Σκεπτικιστής όπως οι σκεπτικιστές, πιστός όπως οι πιστοί.
Το μισό που προχωρά είναι πιστός, το μισό που επιβεβαιώνει είναι σκεπτικιστής.
Όμως ο τέλειος επιστήμονας είναι και κηπουρός: πιστεύει πως η ομορφιά είναι γνώση.
(Ο όμορφος άνθρωπος έχει ένα μυστικό. Ανακάλυψε κάτι.)

 ΣΥΝΤΟΜΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΟΒΟ

 Συστολή

Μια απ’ τις τελευταίες μας απόπειρες να απαιτήσουμε, μέσα μας, την επιμονή ενός απλού μυστικού. Ωστόσο η συστολή, σαν οποιαδήποτε εξωτική κίνηση που μια αυστηρή δασκάλα πρώτα διορθώνει και μετά εξαλείφει, δεν είναι ανέγγιχτη – μερικές φορές γίνεται μάλιστα μάζα που η σμίλη της ύπαρξης λειαίνει, ανακατευθύνει και διαλύει.

Το Απόλυτο

Τι περιμένουμε; Το Απόλυτο έχει μια-δυο λεπτομέρειες καλυμμένες μ’ εκείνο που οι καθημερινές λέξεις θα αποκαλούσαν λεκέδες∙ σαν σημάδια σε χτυπημένο γόνατο που αρνούνται να φύγουν – μνήμη (με κακό χρώμα) ενός μεγάλου συμβάντος. Τι περιμένουμε, λοιπόν, για να τους καθαρίσουμε – αυτούς τους δυο λεκέδες, μόλις, που εμμένουν; Περιμένουμε, απλώς, γιατί φοβόμαστε αυτό που θα απομείνει όταν θα τους έχουμε καθαρίσει. Χωρίς έστω μια πιθανότητα διαφυγής, το Απόλυτο ουδέποτε θα είναι ανεκτό από τα ανθρώπινα όντα.

 Να διαβαστεί, επαναλαμβάνοντας τις κινήσεις

Από το δεξί ώς το άλλο χέρι του ίδιου ανθρώπου μετράει ενίοτε μια σκοτεινή απόσταση. Δεν είναι ότι η μια πλευρά κρύβει προθέσεις ή και ενέργειες. Είναι κάτι άλλο.
Όταν, για να υποδεχτείς κάποιον, ανοίγεις τα μπράτσα, η εν λόγω απόσταση αυξάνει και το ένα χέρι σε κάθε άκρη σηματοδοτεί έναν δεδομένο τρόπο που το σώμα σου διασκορπίζεται. Όταν η αγκαλιά εκπληρώνεται και στην πλάτη του άλλου τα χέρια επιτέλους ξανασυναντιόνται, κατοχυρώνουν ένα σύμβολο ταυτόχρονα σπαρακτικό και ελπιδοφόρο: είναι γιατί μόνο στην πλάτη του άλλου οι δυο πλευρές σου ενώνονται με μια ενέργεια άξια θαυμασμού. Δοκίμασε, χωρίς άλλο σώμα ανάμεσα, να ενώσεις με δύναμη, με βία ακόμη, τα δυο σου χέρια, και θα δεις τη γελοιότητα, θα αντιληφθείς τη διαφορά έντασης.
Αλλά μερικές φορές –όπως το ξέρεις καλά– δεν υπάρχει άλλο σώμα.