(Mετάφραση: Γιάννης Πεδιώτης)
Η αφορμή για την ιδέα (Το τι εστί ανθρώπινο ζώο) ήταν ένα αυτοβιογραφικό κείμενο του γνωστού Δανού ζωγράφου και σημαίνουσας μορφής του ύστερου μοντερνιστικού κινήματος Άσγκερ Γιορν. Σε αυτό μιλάει για το πώς επηρεάστηκε, από πολύ νωρίς, απ’ τη γνωριμία του με τα έργα του Κάφκα, καταλήγοντας ότι το κλειδί του καφκικού έργου βρίσκεται στην αγάπη, ακόμη κι αν τελεί υπό καθεστώς μόνιμης απουσίας –ή, μάλλον, υπ‘ αυτόν ακριβώς τον όρο–, κάτι που ο Γιορν συνδέει άμεσα με τη διαρκή επιστροφή, όπως πιστεύει, του Κάφκα σ’ ένα και μόνο ζήτημα, αυτό του ανθρώπινου ζώου. Ο Γιορν, που δεν παραγνωρίζει την ανθρωποζωική συνάφεια αγάπης και εγκλήματος, ούτε την ένταση ανάμεσα σε θρησκευτικότητα και ηθικότητα, ή σε ζωικότητα και πνευματικότητα, διαβλέπει στον Κάφκα ένα όριο που πιστεύει πως σχετίζεται με το ότι ο τελευταίος εξακολουθεί να χρησιμοποιεί τη «ζωοποίηση ως κατάρα» στα κείμενά του, ακόμη κι αν η χρήση που της κάνει αποκτά μέσα απ’ το χιούμορ του έναν λυτρωτικό χαρακτήρα – μια λύτρωση απ’ ό,τι ο Γιορν θα ονόμαζε «κατάρα του καλού». Αντιπαραβάλλοντας τον Κάφκα με τον Λωτρεαμόν (και τα γνωστά Άσματα του Μαλντορόρ), και που μαζί με τον Κάφκα αποτελούν το θεμελιώδες δίπολο για το θέμα μας, οδηγείται στην εξής καίρια διόραση:
“Σ’ αυτό το σημείο εγκατέλειψα τον Κάφκα –έχοντας πάρει ό,τι ήταν να πάρω– και στράφηκα στα Άσματα του Μαλντορόρ του Λωτρεαμόν. O Λωτρεαμόν υπήρξε ακόμη πιο ριζοσπαστικός από τον Κάφκα. Δεν προσπάθησε να αποφύγει την τελειότητα, το αντίθετο. Αφού αποδέχτηκε την αποτυχία του στον αγώνα για το «καλό», έφερε τα πάνω κάτω, και είπε: εάν δεν μπορώ να είμαι τέλειος στο «καλό», τότε θα προσπαθήσω να είμαι τέλειος στο «κακό». Και τι συνέβη τότε; Η κατάρα λύθηκε ξαφνικά, καθώς έτσι αναδύθηκε η πραγματική σχέση ανάμεσα στο καλό και το κακό, και, μέσω αυτής της νέας στάσης, η μεταμόρφωση σε κάτι ζωώδες μετατράπηκε σε μεταμόρφωση σε κάτι καλό. Η ίδια η μεταμόρφωση μετατράπηκε σε αρχή του καλού.”
Έτσι λοιπόν «αντί για κατάρα, η μεταμόρφωση γίνεται ευλογία», και δίπλα στην καφκική χιουμοριστική χρήση της ζωοποίησης ως κατάρας ο Γιορν σημειώνει τη σημασία της «ανθρωποποίησης του ζώου μέσω της αγάπης», όπως τη συναντάμε, λόγου χάρη, στις αφηγήσεις διάφορων παραμυθιών του Μεσαίωνα.
(Γιάννης Πεδιώτης)
