Πώς θα ορίζατε το πολιτικό στην τέχνη σήμερα; Υπάρχει «καλή» ή «κακή» πολιτική τέχνη; Με ποιον τρόπο παίρνετε πολιτική θέση στο έργο σας;
Η ΣΟΥΖΑ (ή Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΑΠΩΘΗΜΕΝΟΥ ΙΙ)
Αντιλαμβάνομαι την ψυχανάλυση σαν καθαρή λογοτεχνία. Από τις παρομοιώσεις του Φρόυντ έχω σταθεί συχνά μπροστά σε εκείνη που θέλοντας, σε μια διάλεξη του 1932, αν θυμάμαι καλά, να περιγράψει τη σχέση μεταξύ του συνειδητού και του ασυνειδήτου, ανέσυρε την εικόνα του αλόγου και του αναβάτη: Ο αναβάτης και το υποζύγιο αλλού θέλουν να πάει ο καθένας κάθε φορά. Στη λακανική λογοτεχνία το πολιτικό προστίθεται εκεί κάτω, στα σωθικά του αλόγου, για να κρατήσουμε κάπως την εικόνα του προγενεστέρου του. Αρκετά εξηγήθηκα:
Στο ασυνείδητο κατοικούν οι σκιές
ζωντανών και νεκρών αδιακρίτως
άλλοτε αυτές κυβερνάνε το άλογο
και άλλοτε κυβερνά ο αναβάτης
τιθασεύοντας το τετράποδο κάτω από τα σκέλια του
οι θεατές
ακολουθούν το δράμα του αλόγου και του αναβάτη
στο έργο της τέχνης
ο ποιητής δεν οφείλει να είναι σε θέση
να ξέρει ποιος κυβερνά εκεί κάτω
και τι λογής εντολές ξεστομίζει
-αυτή είναι άλλων δουλειά-
παρά μόνο γνωρίζει
να φέρνει το δράμα στη σκηνή
Το πολιτικό στο ασυνείδητο είναι σαν το κολλώδες υγρό
η λίμνη που μέσα παλεύουν σκιές ζωντανών και νεκρών
εκφέροντας φωνήματα μέσα σε ανερχόμενες φυσαλίδες
εκείνοι που ανακινούν επιθυμίες νεκρών
μιλώντας για ανάσταση
τυμβωρυχούν για κάποια λίγα, πρόσκαιρα οφέλη
ενώ οι άλλοι που αφήνουν το άλογο
να τους τιθασεύει
είναι πολιτικοί χωρίς να θέλουν πάντα να ξέρουν
Έτσι και το δικό μου άλογο
με οδήγησε κάποτε χωρίς να το ξέρω
σηκώνοντας τα δυο μπροστινά του πόδια ψηλά
στο χείλος του χάους
γίναμε οι δύο μαζί ένα
παράταιρο δίποδο της στιγμής
νόμισα ότι ορθώνει τα πόδια με λογισμό
σαν να είναι μπροστά σε ένα αόρατο εμπόδιο
που πρέπει πηδώντας να υπερβεί οπωσδήποτε
ήμουνα έτοιμος! τι άλλο να κάνω;
ύστερα Αυτό
ξεθυμασμένο ακούμπησε τα πόδια του κάτω
και ξαναγίναμε οι δύο στο πακέτο του ενός
ένα τετράποδο
που άλλοτε βόσκει, άλλοτε καλπάζει
στο λειμώνα της μνήμης
όπως τον ονομάτιζε κάποτε ο Ιερός Αυγουστίνος
στις περίφημες «Εξομολογήσεις».
